Batwoman Floor zet vleermuis in de spotlight
Zodra we de lente ruiken, ontwaken de vleermuizen uit hun lange winterrust. Voor ecoloog Floor Reijngoudt het startsein om er in de nachtelijke uren weer op uit te trekken. Vanuit een ongekende passie voor vleermuizen bewaakt ze het ecologisch belang van de dieren als er bouwprojecten in het vizier komen. “Je moet wel een beetje gek zijn om dit werk te doen.”
Vleermuizen. Als je ’s avonds op een warme zomeravond iets in een flits voorbij ziet vliegen, is de kans groot dat je er een gespot hebt. De meeste mensen kennen ze vooral van de spookachtige vampierverhalen van weleer. Al hebben de beestjes tegenwoordig ook een afschrikkende uitwerking, omdat ze in China als bron van het coronavirus worden gezien.
Floor Reijngoudt laat zich er niet door weerhouden. Sterker nog, ze heeft een grote passie voor vleermuizen, die als enige zoogdier kunnen vliegen. Na haar studie Toegepaste Biologie is haar interesse alleen nog maar toegenomen. Niet alleen in haar vrije tijd, waarin ze in verschillende vleermuisbelangengroepen participeert, maar ook voor haar werk als ecoloog bij RPS.
Mysterieuze dieren
Ze verklaart: “Ik vind het zo’n interessante en mysterieuze dieren. Er is ook nog niet zo veel over ze bekend, terwijl ze zo belangrijk zijn voor ons ecosysteem. Zo vangen ze onder meer muggen en bestuiven ze bloemen. Al doen de Nederlandse vleermuizen laatstgenoemde dan weer niet. Of wat te denken van de manier waarop ze zich voortplanten. Wist je dat een vrouwtje het sperma na de paring opslaat en zichzelf er in het voorjaar mee bevrucht? Bijzonder toch?”
In Nederland komen volgens Floor zo’n 18 verschillende vleermuizen voor. Afhankelijk van het soort vind je ze vooral in gebouwen, grotten, bossen of in de buurt van grote wateren. Hier vliegen ze door het donkere luchtruim op zoek naar insecten. Dankzij sonartechniek behoren ze tot de meest trefzekere jagers van de nacht.
Hang een donkere kamer vol met hele dunne draden en de vleermuis vliegt er moeiteloos langs. “De vleermuis zendt geluiden uit en die weerkaatsen tegen allerlei voorwerpen en hun prooien, zoals muggen en vlinders. Uit die echo leiden ze af waar hun prooi is om hem te kunnen vangen”, legt Floor uit.
Nachtwerk
Begin april trekt ze er voor opdrachtgevers weer op uit om vleermuizen te spotten. Want, als er bijvoorbeeld sloop- en/of verbouwplannen in het verschiet liggen, dan is ecologisch onderzoek naar onder meer vleermuizen vereist voor het aanvragen van een omgevingsvergunning. Voor Floor betekent dat haar dag- en nachtritme komend half jaar weer op de schop gaat.
Na zonsondergang, speurt ze de locatie of omgeving af om te kijken of er vleermuizen leven. Zo’n quickscan duurt een paar uur. Want bomen en openingen in spouwmuren zijn ideale vleermuisverblijven. “Als ik ga spotten, let ik op de holtes in de bomen. Net zoals openingen in spouwmuren zijn boomholtes ideale vleermuisverblijven. De vleermuizen kunnen deze holtes zelf niet creëren, dus ze maken daar veel gebruik van”, weet Floor.
Batdetector
Verder inventariseert ze tijdens haar zoektocht hoe de vleermuizen vliegen om eventuele vaste vliegroutes te traceren. Daarnaast let ze op het type geluid dat ze uitstoten. Floor laat een geheim wapen zien dat haar helpt als het hiervoor buiten te donker wordt: de Batdetector.
“Elke vleermuissoort maakt zijn eigen geluid, maar die geluiden zijn voor ons niet te horen. Met de Batdetector kan ik die geluiden opvangen en omzetten in geluiden die we wel kunnen horen. Onder meer aan het ritme van het geluid kan ik vervolgens bepalen welke soort er vliegt”, legt ze de werking van het ultrasound apparaat uit.
Zijn ze gespot, dan is aanvullende toetsing vereist. “Dat betekent dat je de verblijfplaats regelmatig observeert. Zo onderzoek ik ’s avonds bijvoorbeeld de plekken waar de vleermuizen het gebouw verlaten voor de jacht. Ook komt het voor dat ik al om vier uur in de ochtend opsta, om tijdig bij de locatie te zijn, zodat ik kan inventariseren hoeveel vleermuizen in de ochtend het gebouw weer invliegen.”
Vleermuistoren
Floor is hierbij volledig afhankelijk van het weer. Als het regent, dan gaan insecten niet vliegen en trekken de vleermuizen er ook minder op uit. Zo kan het zijn dat ze soms maar één keer in de week onderzoek doet, of soms tien nachten achter elkaar. Bezwaarlijk vind ze dat niet.
“’s Nachts werken heeft een hele andere dimensie. Het is zo stil en al je zintuigen staan op scherp. Je maakt ook leuke dingen mee. Zo kwamen er een keer jonge bunzingen rond mijn benen spelen. Verder spot je veel uilen, egels en vossen”, vertelt ze enthousiast.
Als er vleermuizen in het gebied of gebouw aanwezig zijn, dan moet de eigenaar eerst een ontheffing voor de Wet natuurbescherming aanvragen, voordat bijvoorbeeld bomen gekapt mogen worden, of het gebouw verbouwd of gesloopt mag worden. Bovendien zal er een alternatieve plek moeten komen voor de vleermuis of vleermuizenkolonie kan verhuizen.
“Ik vind de moeilijkere vraagstukken van hoe je de verblijfsplaatsen dan het best kunt mitigeren vaak het leukst. Zeker in het samenspel tussen wat de opdrachtgever wil en wat mogelijk is qua wetgeving en natuur. Bijvoorbeeld door een vleermuistoren te laten plaatsen, of een spouwmuur geschikt maken”, aldus de ecoloog.
‘Beetje gek zijn’
Voor vleermuizen is op verschillende momenten nader onderzoek nodig, ook in het najaar. Als je in april op tijd begint met het ecologisch onderzoek, dan blijft het risico dat een bouwproject hierdoor ernstige vertraging oploopt beperkt.
Floor: “We maken geregeld mee dat de aanbeveling tot nader vleermuisonderzoek een langere periode blijft liggen. Je hebt alles bij elkaar toch wel een jaar nodig voor zo’n vleermuisonderzoek. En dan moet je nog ontheffingen aanvragen en mitigerende maatregelen nemen. Mijn belangrijkste advies is dan ook: neem ecologie mee vanaf het begin van het project mee. Dan loop je niet achter de feiten aan”, klinkt het overtuigend.
Aan deze vleermuisspecialist zal het in ieder geval niet liggen. Ze staat vanaf volgende maand weer in de startblokken voor de veldbezoeken. “Het is ontzettend leuk om te doen, maar heeft ook een behoorlijke impact op je leven. Je moet het ook écht willen. Je bent niet alleen ’s nachts actief, maar kan ook niet zomaar op vakantie of een weekend weg, omdat je gebonden bent aan bepaalde periodes. Je moet wel dus een beetje gek zijn…… haha.”
Na zonsondergang speurt Floor de locatie af omgeving af om te kijken of er vleermuizen leven.
Meer informatie
Ecologisch inzicht begint bij de kennis van dier- en plantensoorten, bodem- en waterkwaliteit. Ecologisch onderzoek bestaat in allerlei soorten en maten. Daarom werken wij met een breed scala aan methodieken op dat vlak. Kijk voor meer informatie op onze dienstenpagina over ecologisch onderzoek
Het bericht Batwoman Floor zet vleermuis in de spotlight verscheen eerst op RPS.