Landmeten in de Oude Kerk in Amsterdam
Het oudste gebouw van Amsterdam is een kerk die ook kijkt naar de toekomst. Na het inscannen van ruim 2500 graven van personen die hier begraven liggen, neemt zij de bezoekers mee naar een unieke interactieve ervaring. Met persoonlijke achtergronden van mensen die onze hoofdstad kleur gaven. Lees waarom dit voor landmeter Danny van Remmerden zo’n bijzondere klus is.
Waar je ook kijkt in de historische kerk op het geplaveide Oudekerksplein aan de Oudezijds Voorburgwal. Overal zie je voorwerpen uit het verleden. Ze hebben allemaal een verhaal te vertellen. We zien miniatuurschepen hangen die de vroege dagen als havenkerk gedenken. Kleurrijk licht valt er binnen door de glas-in-lood ramen. Op het plafond zijn op de houten bogen nog fraaie resten van de Middeleeuwse beschilderingen te zien.
Ondertussen lopen we over zwarte betonnen stenen. Een blik op de stenen leert dat er personen onder begraven liggen. Mensen van verschillende statuur die een belangrijke rol hebben gespeeld in zowel de vaderlandse als Amsterdamse geschiedenis.
Landmeter Danny van Remmerden is best een beetje onder de indruk van zijn werkomgeving. Ja, hij had al eens een klus midden tussen de geparkeerde Boeings op Schiphol. Ook voerde hij weleens landmeetkundige werkzaamheden uit tussen de apen, tijgers en beren in een Amersfoortse dierentuin. Tijdens de eerste lockdown stond hij met zijn laserscanner midden op de dag in een historisch lege Kalverstraat.
Nu staat hij een paar straten verderop met zijn 3D-laserscanapparatuur middenin de oudste parochiekerk in Amsterdam. Hij is bezig de omtrekken van de ruim 2500 graven in te meten. Deze informatie wordt straks onder meer gebruikt voor presentatiedoeleinden. Zo wil de voorlichtersafdeling van de Oude Kerk belangstellenden een unieke, interactieve ervaring laten beleven waarmee zij meer te weten krijgen over de personen die hier begraven liggen.
Wat maakt dit project verder zo interessant? Onderstaand belichten we zeven bijzondere topics.
Oudste gebouw van Amsterdam
De 67 meter hoge Oude Kerk dateert oorspronkelijk uit ongeveer 1213 en is daarmee het oudste gebouw van Amsterdam. Er werd destijds een houten kapel gebouwd op de plek waar de Amstel in het IJ stroomde. Bijna honderd jaar later werd de kerk officieel toegewijd aan St. Nicholaas, de beschermheilige van vissers, zeelieden en kooplieden die er woonden. Voor hen was de kerk heel belangrijk.
In de afgelopen eeuwen evolueerde het gebouw tot een fraai monument. Er zijn dwarsschepen aangebouwd om de bekende kruisvorm te realiseren. De toren met zijn vier kerkklokken en carillon met 47 klokken is meerdere malen opnieuw opgetrokken en van vorm veranderd.
Rijke geschiedenis
De kerk heeft in de loop der eeuwen dienst gedaan als Katholieke en daarna als Protestantse kerk. Het gebouw overleefde opstanden, werd vernield tijdens de Beeldenstorm en raakte beschadigd door brand. Zo maakt de kerk al meer dan 800 jaar deel uit van het leven van Amsterdamse burgers.
Lopen op 2500 tombes
In de kerk wandel je letterlijk over zo’n 2500 graven. Daaronder zijn zo’n 60.000 Amsterdammers begraven. Ze hebben allemaal een verhaal te vertellen. De meeste zwarte stenen zijn kaal, of ze hebben alleen een nummer. Zo nu en dan is er wel een naam vermeld met data van geboorte en overlijden. Of nog uitgebreider met naam van de echtgenoot, beroep of functie. Er zijn inmiddels van steeds meer personen achtergrondgegevens in kaart gebracht. De informatie hierover is onder meer te vinden in het Stadsarchief Amsterdam.
Vrouw van Rembrandt van Rijn
De zoektocht naar de levens van Amsterdammers toegedekt door de grafstenen in de Oude kerk leverde een aantal bijzondere ontdekkingen op. Zo vind je hier de laatste rustplaats van admiralen tot en met gouverneurs en van dichters tot en met componisten. Ook de vrouw van Rembrandt van Rijn, Saskia van Uylenburgh, is hier begraven.
Eén van de oudst bekende graven die in de Oude Kerk gedolven zijn, dateert uit 1427. In 1865 werd er voor het laatst iemand in deze kerk begraven.
‘Graven online’
Hoe meer je graaft, hoe meer je vindt. Er zijn weliswaar graven die informatie geven over de personen die er onder liggen, maar de meeste zerken tonen alleen een nummer. Dat moet persoonlijker vinden ze bij de Oude Kerk. Er zijn veel oude gegevens bewaard gebleven over de graven. Daardoor is het in veel gevallen mogelijk te achterhalen wie er begraven liggen.
Om deze informatie te koppelen aan de specifieke graven, scant Danny de graven in. Voor de medewerkers van de Oude Kerk is deze geo-data niet alleen van waarde voor het eigen, nieuw te ontwikkelen online archief. Daarnaast wil zij er bezoekers in de toekomst een unieke, interactieve ervaring mee bieden.
Eén van de ideeën is dat bezoekers straks met hun mobieltje door de kerk lopen en per graf de mogelijkheid krijgen om interessante weetjes over de begraven persoon in beeld te krijgen. Het plan is dit eventueel te koppelen met een routeplanner die je leidt naar de straat waar hij of zij is opgegroeid en/of heeft gewerkt.
Geen alledaagse job
“Ik ben niet gelovig en kom nooit in de kerk. Maar het is toch wel heel bijzonder om hier je werk te doen.” Waar landmeter Danny normaliter vooral vastbijt op het inmeten van bruggen en kades op verschuivingen en verzakkingen, scant hij een vloer met daaronder duizenden overledenen die Amsterdam door de eeuwen heen kleur gaven.
In één lijn rechtdoor
Danny toont een overzichtstekening waarop alle graven ingetekend zijn. Hij moet de omtrekken van de graven eruit halen en scannen. Hoewel het helemaal vol staat met rechte lijnen is de werkelijkheid anders. In de praktijk zijn namelijk niet alle naden zichtbaar. “Soms verdwijnen delen van de steen onder een balk of bank. Of de lijnen daar ook recht door lopen, kun je niet zien. Op kantoor trekken we die lijnen met het computerprogramma door”, aldus Danny. Zo blijft de historie ook hier voortduren met de techniek van vandaag.
Het bericht Landmeten in de Oude Kerk in Amsterdam verscheen eerst op RPS.